Dili Havalimanı, resmi adıyla Presidente Nicolau Lobato Uluslararası Havalimanı ve eski adıyla Comoro Havalimanı, Doğu Timor’un başkenti Dili’ye hizmet veren uluslararası bir havalimanıdır. Havalimanına 2002 yılından bu yana Doğu Timorlu siyasetçi ve ulusal kahraman Nicolau dos Reis Lobato’nun (1946-1978) adı verilmiştir.
Havaalanı, Dili’nin batı banliyölerinde, Dom Aleixo idari bölgesinin bir parçası olan Madohi’de yer almaktadır. Kuzey ve batısında Ombai Boğazı’na, doğusunda ise Comoro Nehri’ne bakmaktadır. Pisti (08/26) genel olarak doğu-batı yönünde uzanmaktadır. Ülkede bulunan tek uluslararası liman olması sebebiyle ülkeye yapılan özel jet uçuşlarında Dili Havalimanı kullanılmaktadır.
Havaalanının kuzeyinde, pist ile Ombai Boğazı arasında, evler, küçük bir tarım arazisi, bir okul, bir kilise ve bir mezarlık içeren bir yerleşim bölgesi bulunmaktadır. Bölgenin kuzey ucunda, yerel halk tarafından bilinen ve balıkçılık için de kullanılan gizli bir kıyı şeridi olan Beto Tasi Plajı yer almaktadır.
Doğu Timor özel uçak kiralama fiyatları
Presidente Nicolau Lobato Havalimanı özel jet kiralama ücretleri, yolcu sayısı, kalkış limanı, uçuş süresi, uçağın pozisyonu, uçuş tarihi gibi değişkenlere bağlı olsa da İstanbul → Dili için özel uçak kiralama ücretleri aşağıdaki fiyatlardan başlamaktadır.
Büyük Jet | 153.150 EUR |
Uzun Mesafe Jet | 211.850 EUR |
VIP Yolcu Uçağı | 324.200 EUR |
Bu fiyatlar ortalama tutarlar olup, en doğru fiyat bilgisi için bizimle uçuş rezervasyon ekranımızdan ya da telefonla iletişime geçebilirsiniz.
Dili Havalimanı genel tarihçesi
Liman Dünya Savaşı öncesinde o zamanki Portekiz Timor’unun sömürge yönetimi tarafından inşa edilmiştir. Başlangıçta 800 m uzunluğunda bir piste sahipti. Ayrıca havalimanı kısa süre sonra Temmuz 1939’da koloninin ulusal havayolu olarak kurulan Transportes Aéreos de Timor (TAT) için bir operasyon üssü haline geldi.
Mayıs 1939’da Portekiz hükümeti Qantas’a Darwin’den Dili’ye bir uçuş gerçekleştirmesi için izin verdi. Ancak Japon hükümetinin itirazları nedeniyle Qantas seferleri bir yıldan fazla bir süre ertelendi. Sonunda, Aralık 1940’ta Qantas’ın Darwin’den Batavia’ya iki haftada bir düzenlediği seferin Dili’de durmasına izin verildi. Ertesi ay Dili, Qantas’ın iki haftada bir düzenlediği Darwin-Singapur seferinin uğrak noktası olarak Kupang’ın yerini aldı. Tazminat olarak Japon Dai Nippon Airways’in Aralık 1940 ile Haziran 1941 arasında Palau’dan Dili’ye altı deneme uçuşu gerçekleştirmesine izin verildi. Ekim 1941’de Japon hükümeti bir sonraki aydan itibaren Tokyo ile Dili arasında düzenli hava seferleri başlatmayı planladığını duyurdu.
17 Aralık 1941’de, Pasifik Savaşı’nın başlamasından kısa bir süre sonra, Hollanda ve Avustralya kuvvetleri, “… Japon saldırganlığına karşı savunmak için …” tarafsız Portekiz Timor bölgesini işgal etmek amacıyla Dili’ye çıkarma yaptı ve Avustralya Bağımsız Bölüğü havaalanının kontrolünü ele geçirdi. 20 Şubat 1942’de Japonların limanı ele geçirmesine kadar liman yönetimi Portekiz’de kaldı. Japon İmparatorluk Ordusu Hava Servisi (IJAAF) havaalanını askeri bir havaalanı olarak kullandı ve Haziran 1942 ile Ağustos 1944 arasında Müttefik uçakları tarafından bombalandı.
Pasifik Savaşı’nın sonunda havaalanı kullanılmaz hale gelmiş ve aşırı büyümüştü. Japon kuvvetleri, Dili’deki garnizonun resmen teslim olduğu 11 Eylül 1945 tarihine kadar burayı işgal etmeye devam etti. Savaş sonrası Portekiz Timor’unda, 1947’de açılan ve çok daha uzun bir piste sahip olan Baucau Havaalanı koloninin ana havaalanı haline geldi ve Dili havaalanı iç hatlar için kullanıldı. 1969 yılı itibariyle TAT, Dili’den kolonideki diğer altı yere uçuyordu.
1975’ten sonraki Endonezya işgali sırasında Baucau’daki havaalanı Endonezya Ulusal Silahlı Kuvvetleri’nin kontrolü altına girmiş ve sivil trafiğe kapatılmıştır. 1978 yılında Endonezya yönetimi, adını Comoro Havaalanı olarak değiştirdiği Dili havaalanını yeniden inşa etme çalışmalarına başladı. Çalışmalar arasında yeni bir yolcu terminal binasının inşası ve pistin uzatılması yer alıyordu. Ekim 1978’de Endonezya’nın devlete ait bayrak taşıyıcısı Garuda Indonesia, Jakarta-Dili-Jakarta seferlerini başlattı. Havaalanındaki yeniden inşa çalışmaları 1981 yılında tamamlandı. 1992 yılında, Boeing 737-200’lerin operasyonlarını kolaylaştırmak için havalimanının pisti 1.850 m’ye uzatıldı.
Doğu Timor’un bağımsızlığı için 30 Ağustos 1999’da yapılan referandumun ardından, Dili’de ve Doğu Timor’un başka yerlerinde paramiliter grupların sistematik şiddeti patlak verdi. Ertesi ayın başlarında Dili’ye yapılan tüm uçuşlar askıya alındı. Uluslararası baskı altında, Endonezya Devlet Başkanı B. J. Habibie, 12 Eylül 1999’da Endonezya’nın askerlerini bölgeden çekeceğini ve Avustralya liderliğindeki uluslararası barış gücü INTERFET’in bölgeye girmesine izin vereceğini açıkladı ve 22 Eylül 1999’da, INTERFET havaalanının güvenliğini sağladı. 2000 yılına gelindiğinde havaalanı, 1999 yılında ekipmanların tahrip edilmesinin ardından yetersiz bakım ve 1999/2000 yıllarında aşırı yoğun kullanım nedeniyle genel olarak ciddi hasara uğramıştı. 28 Şubat 2000 tarihinde INTERFET, askeri operasyonların komutasını, bölgenin yönetim sorumluluğunu da üstlenen Doğu Timor’daki Birleşmiş Milletler Geçici Yönetimi’ne (UNTAET) devretti.
Doğu Timor 2002 yılında bağımsızlığını kazandığında, havalimanının kontrolü yeni Doğu Timor hükümetine devredildi ve havalimanının adı da Doğu Timorlu bir politikacı ve ulusal kahraman olan Nicolau dos Reis Lobato’nun adıyla değiştirildi.] Mart 2005’te, Doğu Timor’un bağımsızlık sonrası ilk ticari havayolu şirketi olan Kakoak, Dili’den Kupang’a haftada iki kez hizmet veren açılış uçuşunu başlattı. Mayıs 2006’da havalimanı Astute Operasyonu kapsamında geçici olarak Avustralya Savunma Kuvvetleri’nin kontrolüne geçti. 2011 yılında pist, Kaplama Sınıflandırma Numarasını (PCN) yükseltmek ve Mevcut İniş Mesafesini (LDA) 1.790 m’den 1.850 m’ye çıkarmak için bir kaplama uygulaması da dahil olmak üzere rehabilitasyondan geçmiştir.
2019 sonu itibariyle, Dili ile Denpasar/Bali arasında ve hafta içi Darwin’e ve Darwin’den hafta sonları günlük Darwin uçuşları olmak üzere günde iki kez tarifeli küçük jetlin uçuşları vardı. Nisan 2020’de EuroAtlantic Airways, bir Boeing 767-300ER kullanarak Lizbon ve Dili arasında bir COVID-19 geri dönüş uçuşu gerçekleştirdi. Benzer charter uçuşları Eylül ve Aralık 2020’de ve Mart, Temmuz, Eylül ve Aralık 2021’de gerçekleştirildi. 2022 boyunca şirket uçtu ve daha fazla charter hizmeti planladı ve Lizbon-Dili bağlantısını işletmeye devam etmek ve hatta güçlendirmek istediği söylendi.
Doğu Timor gezilecek yerler listesi
20 Mayıs 2002’de bağımsızlığını kazanan Doğu Timor, Güney Yarımkürede yer alan tek Asya ülkesidir. Kirlenmemiş doğası, doğal parkları, muhteşem deniz kıyıları ile ülke adından çok söz ettirmese de turizm açısından önemli ülkelerden bir tanesidir.
Ülkede görülmesi gereken noktalar arasında; Doğu Timor’un başkenti Dili’nin en yüksek noktasında yer alan Cristo Rei of Dili (Hz. İsa Heykeli), muazzam doğası ile dikkat çeken Atauro Adası, 2.986 metre yüksekliği ile Doğu Timor’un en yüksek dağı olan Tatamailau’nun zirvesinde bulunan Meryem Ana Heykeli, başkentin en büyük pazar yeri olan Tais Market, Alor Takımadaları’nı Lesser Sunda Adaları, Wetar, Atauro ve Timor Adalarından ayıran Ombai Boğazı, 12 Kasım 1991 yılında Santa Cruz Katliamı’nda hayatını kaybeden 250 Doğu Timor vatandaşının defnedildiği Santa Cruz Mezarlığı ve Doğu Timor’da yaz aylarının en işlek plajlarından birisi olan Akrema Plajı sayılabilir.
Dili Havalimanı’ndan şehir merkezine ulaşım
Havalimanından şehir merkezine ulaşım için ağırlıklı olarak Mikrolet adı verilen minibüsler kullanılmaktadır. Liman dışında bulunan anayol üzerinden geçen minibüslerin belirli bir kalkış saati yoktur. Kara ulaşımı alanında taksiler kolayca kiralanabilir. Taksiler taksimetreli olmadığından, yolculuğunuza başlamadan önce ücretler görüşülmelidir.
Liman içerisinde yerel özel araç kiralama firmalarının ofisleri bulunmasına karşın az araç olduğundan uçuş öncesinde rezervasyon yaptırmak gerekmektedir.